روش های انتقال فناوری و الگوهای انتخاب روش

جایگاه انتقال فناوری در فرایندهای مدیریت فناوری

فناوری منبع اصلی مزیت رقابتی، رشد شرکت ها و جهش اقتصادی است. تحولات روزافزون فناوری باعث شده که به بنگاه ها به اکتساب فناوری از طریق قراردادهای انتقال فناوری یا همکاری های فناورانه به عنوان یکی از نیازهای اساسی تمام سازمان ها(حتی سازمان های بین المللی) نگاه کنند. اکتساب فناوری نیز به عنوان ابزاری حیاتی در جهت دستیابی به رقابت پذیری بین المللی و حرکت پایدار به سوی توسعه، از اهمیت روزافزونی در فرایند توسعه کشورها برخوردار است.

انتقال فناوری فرایندی است که در آن اجزای فناوری از یک منبع به گیرنده انتقال می یابد. انتقال فناوری می تواند بین دو یا چند شرکت در یک کشور و یا دو یا چند شرکت از کشورهای مختلف رخ دهد.

انتقال فناوری در میان فرایندهای پنج گانه مدیریت(شناسایی، انتخاب، اکتساب، بهره برداری، محافظت) در مدل گریگوری جایی بین فرایندهای انتخاب و اکتساب برای انتقال فناوری از خارج و نیز در زمان محافظت و بهره برداری از طریق فروش دانش فنی به عنوان انتقال فناوری به خارج از شرکت دیده می شود.

 

 روش های انتقال فناوری

قبل از ادامه بحث، لازم است تفاوت روش انتقال و مدل انتقال فناوری تبیین گردد.  روش انتقال فناوری، یک مجموعه اقدامات و گام های مشخص است که به صورت فرایندی و به منظور انتقال یک فناوری صورت می گیرد، اما مدل/الگوی انتقال فناوری، یک چارچوب کلی برای انتقال فناوری است که دربرگیرنده اجزای مختلف بوده و بیانگر روابط خاصی میان آنهاست.

در جدول ذیل عمده دسته بندی ها و روش های انتقال فناوری به نمایش آمده است.

 

جدول 1: دسته بندی ها و روش های انتقال فناوری

روش های سهامی	روش های قراردادی	اکتساب بدون مجوز
تملک	خرید ماشین آلات و تجهیزات	جاسوسی صنعتی
ادغام	قرارداد کلید در دست	کپی برداری
سرمایه گذاری مشترک	دریافت لیسانس	مهندسی معکوس
اتحاد /پیمان استراتژیک	فرانشیز
	قرارداد تحقیق و توسعه/ خدمات فنی مهندسی
	تحقیق و توسعه مشارکتی
	سرمایه گذاری تحقیقاتی
	کنسرسیوم تحقیقاتی
	اتحاد/پیمان استراتژیک
	شبکه سازی
	پیمان سپاری
	استخدام و به کارگیری کارکنان(تملک آموزشی)

 

جدول 2: طبقه­ بندی  روش های انتقال فناوری

روش­های رسمی و غیررسمی جذب فناوری	·       برگزاری کنفرانس­ها و تمایشگاه­های کتاب، انتشارات مقالات و نمایشگاه­های بین­المللی و تجاری، صنعتی و ... ·       عوامل موفقیت انتقال فناوری به کشورهای درحال توسعه	ب) شیوه های مدرن اکتساب فناوری ·      آموزش فنی کارکنان در صنایع پیشرفته ·      تاسیس شرکت های تابعه در کشورهای صنعتی ·      ایجاد مراکز تحقیقاتی در کشورهای صنعتی ·      ایجاد محافل ئ انجمن­های علمی و فنی بین­المللی	طبقه­بندی ارایه شده از سوی طارق خلیل
الف) اکتساب فناوری به صورت رسمی ·      قرارداد کمک­های فنی و خدمات مهندسی ·     مدل پارک­های علمی-آموزشی ·     مدل فرت ·     کنسریسوم ·     شبکه­سازی ·     قرادادهای بیع متقابل ·     سهام اقلیت ·     اتحاد   ب) اکتساب فناوری به صورت غیررسمی ·     استخدام پرسنل فنی و علمی ·     خرید واردات ماشین­آلات و دریافت کمک­های فنی از طریق سازندگان اصلی ماشین­آلات ·     مهندسی معکوس ·     اعزام نیرو به خارج، برای آموزش و کسب			·       استفاده از تحقیقات داخلی ·       سرمایه­گذاری مشترک ·       واگذاری قراردادی تحقیقات به خارج از شرکت ·       خرید حق امتیاز فناوری ·       خرید فناوری
	روش­های سنتی و مدرن جذب فناوری	طبقه­­بندی ارائه شده از سوی UNIDO	طبقه­ بندی ارائه شده از سوی کیه­زا
	الف) شیوه های سنتی اکتساب فناوری ·      کلید در درست ·      سرمایه­گذاری مشترک و سرمایه­گذاری مستقیم خارجی ·      قراردادهای لیسانس ·      قراردادهای بیع متقابل ·      واردات کالاهای سرمایه­ای و ماشین­آلات ·      مهندسی معکوس ·      قرارداد کمک های فنی و خدمات مهندسی ·      استخدام پرسنل علمی و فنی	·     تصرف دانش ضمنی ·     تحقیق و توسعه با شبکه­سازی داخلی ·     مهندسی معکوس ·     اکتساب معکوس با تحقیق و توسعه داخلی ·     اکتساب معکوس ·     جذب و انتقال فناوری ·     تعهد تحقیق و توسعه ·     مشارکت استراتژیک تحقیق و توسعه ·     جواز لیسانس ·     خرید ·     سرمایه گذاری مشترک با فراهم کننده فناوری ·     اکتساب یک شرکت با فناوری	·         اکتساب ·         سرمایه گذاری مشترک ·         برون­سپاری ·         اتحاد

 

الگوها و معیارهای انتخاب روش

در پاسخ به این سوال که کدام روش انتقال فناوری مناسب است، الگوهایی تحت عنوان الگوهای انتخاب روش مناسب برای انتقال فناوری رواج پیدا کرده است که اکثرا با نام توسعه دهنده آنها شناخته شده اند. از جمله؛

 

•            چیه‌زا(Chiesa , 2001)
•      تید و همکاران (Tidd , et al , 1998)
•            آفوا(Afuah , 1998)
•      چیه زاchiesa, 1988) )
•            مدل فورد (Khalil, 2000)

در الگوی چیه­ زا مهم ترین معیارها برای انتخاب روش عبارت اند از ؛ مدت زمان لازم برای توسعه، شدت اختصاصی بودن، یادگیری و ریسک دانش فنی. در الگوی فورد که در کتاب طارق خلیل آمده است نیز 5 شاخص برای انتخاب روش انتقال برای اکتساب فناوری موردنظر معرفی نموده است؛ جایگاه نسبی، فوریت، تعهد یا سرمایه، چرخه­ی عمر و نوع فناوری.

 نمونه های انتقال فناوری

 از نمونه های غیررسمی انتقال فناوری میتوان به دعوای اپل و سامسونگ و شکایت اپل مبنی بر کپی کاری سامسونگ از محصولات اپل، و از نمونه های رسمی انتقال فناوری میتوان به سرمایه گذاری مشترک شرکت موتورسیکلت سازی هوندا از ژاپن و شرکت دوچرخه سازی هیرو از هند برای ساخت موتور سیکلت و تامین بازار هند اشاره کرد.

جمع بندی و پیشنهادات

در این مطلب سعی بر آن بود که معرفی اجمالی از روش های رایج انتقال فناوری و نیز الگوها و شاخص های انتقال فناوری و نیز موردکاوی از نمونه های انتقال فناوری ارائه گردد. با توجه به نزدیکی دو موضوع انتقال و توسعه فناوری، و نیز نیاز کشور در صنعتی مانند خودرو پیشنهاد می گردد الگوی بومی، شاخص و معیارهای تعیین کننده و واقعی علاوه بر روش های یالقوه مفید برای انتقال فناوری از خارج فهرست گردد.

نویسنده: حمزه صادقی زاده

منابع    

[1]        خلیل، طارق. "مدیریت تکنولوژی: رمز موفقیت در رقابت و خلق ثروت"، ترجمه سید محمد اعرابی و داود ایزدی(1383)، تهران، دفتر پژوهش­های فرهنگی، صص21و514، 2000.

[2]        ترکمان، امین و منطقی، منوچهر. "طراحی و استقرار نظام مدیریت فناوری در سازمان صنایع هوایی"، اولین کنفرانس بین المللی، پنجمین کنفرانس ملی مدیریت فناوری، تهران، ایران، صص13-9، 1390.

[3]        خنجری، ملیحه و تقوایی گنجه علی، آزیتا. "تدوین روش مناسب اکتساب فناوری بر اساس سناریوهای مختلف خصوصی سازی؛ نمونه موردی در صنعت برق ایران"، اولین کنفرانس بین المللی و پنجمین کنفرانس بین المللی مدیریت تکنولوژی. تهران، ایران، ص 3، 1389

[4]   Dahlman, C. J., & Westphal, L. E. (1981). The meaning of technological mastery in relation to transfer of technology. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 458(1),pp. 13-17.

[5]   Behrman, J. N., & Wallender, H. W. (1976). Transfers of manufacturing technology within multinational enterprises. Ballinger Publishing Company.

[6]   Schlie, T. M., Radnor, A., & Wad, A. (1987). Indicators of international technology transfer. Centre for the Interdisciplinary Study of Science and Technology, North Western University, Evanston, 23, pp. 33-34.

[7]   Bozeman, B. (2000). Technology transfer and public policy: a review of research and theory. Research policy, 29(4), 627-655.

[8]   Khabiri, N., Rast, S., & Senin, A. A. (2012). Identifying main influential elements in technology transfer process: a conceptual model. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 40, pp. 418-422.

[9]   Lewis, J. I. (2007). Technology acquisition and innovation in the developing world: Wind turbine development in China and India. Studies in comparative international development, 42(3-4), 208-215.پ

[10]               Khabiri, N., Rast, S., & Senin, A. A. (2012). Identifying main influential elements in technology transfer process: a conceptual model. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 40, 419-420.

[11]               Probert, D., Farrukh .C & Phaal R. (2004). Structuring a Systematic Approach to Technology, Bringing technology and innovation into the boardroom: strategy, innovation and competences for business value. Palgrave Macmillan. part 1,pp. 77-91.