نکاتی چند درباره سمات ملی
اهمیت وجود سامانه ملی ثبت اطلاعات پژوهشی برای دسترسی به اطلاعات منسجم و نزدیک به‌واقع برای امور سیاستگذاری علم و فناوری در کشور غیرقابل انکار است. چنین سامانه ای با تسریع ارتباط میان صنعت و دانشگاه، سرمایه گذار و محقق؛ منجر به توسعه همکاری‌ها میان مراکز تحقیقاتی و پژوهشگران و شکل‌گیری و رونق بازار پژوهش کشور می‌شود.
متاسفانه باوجود تلاش‌های صورت گرفته برای طراحی سمات ملی، این سامانه هنوز ابتر و عملا بلااستفاده است.
اگر راهکاری که در اروپا برای مدیریت اطلاعات پژوهشی مورد استفاده قرار گرفته را واکاوی کنیم، خواهیم دید که ثبت اطلاعات براساس استانداردهای مربوط در خود موسسات و در قالب سامانه های ثبت اطلاعات پژوهش (کریس) صورت میگیرد. باتوجه به اینکه در کشور ما، سامانه های ثبتی اطلاعات پژوهش برپایه مدلی شبیه CERIF در موسسات پژوهشی وجود ندارد، به نظر می رسد انتخاب مدل کنونی سامانه سمات ملی به عنوان مدل داده ای یک نظام ثبتی پژوهشی از ابتدا اشتباه بوده است.
عدم وجود نگاه سیستمی به کل نظام پایش علم و فناوری کشور و تقسیم کار بین نهادهای مختلف، عدم وجود روح همکاری در نهادهای مختلف برای پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی سایر نهادها، ضعف علمی و اجرایی در زیرساخت‌های نهادها و مؤسسات پژوهشی و متنوع بودن سیستم¬های آنها از لحاظ بستر نرم¬افزاری و سخت¬افزاری مورد نیاز تنها بخشی از عوامل نابسامانی وضعیت کنونی در این حوزه هستند.
علاوه بر این، مشکلات حوزه داده ها اعم از عدم تولید آمار ثبتی و خود اظهاری بودن اطلاعات واصله از دستگاه‌ها و نبود استاندارد برای ثبت اطلاعات و جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت ناقص در سازمان‌ها در کنار عملکرد ضعیف مرکز آمار ایران در انجام وظایف قانونی خود در این حوزه مزید برعلت شده و استقرار چنین سامانه‌ای را عملا ناممکن کرده است.
به‌نظر می‌رسد گره این کلاف پیچیده جز با شروع به انجام اقدامات بنیادی باز نشود: اقداماتی مانند:
🔹یک دست‌کردن و استانداردسازی شاخص‌های سنجش علم وفناوری کشور
🔹شناسایی بازیگران عرصه علم و فناوری به طور کامل
🔹ایجاد الزامات قانونی مؤثر (که خود بسیار جای بحث دارد) و انگیزه‌های لازم و کافی برای دستگاه‌ها اعم از موسسات غیردولتی و سازمان‌ها و نهادهای بخش دولتی برای گزارش‌دهی داده‌ها و اطلاعات خود به مراجع بالادستی سنجش علم و فناوری
🔹و در نهایت، ورود جدی مرکز آمار ایران به این حوزه و تدوین استاندارد ثبت اطلاعات.
نویسنده: زهره قاسمی
