ارتقای ظرفیت جذب، لازمه همپایی موفق

تاریخ همپایی (Catch-Up) و همگرایی (Convergence) و یا حتی واگرایی (Divergence) نشان می دهد که در دوره های مختلف که بعضا شرایط برای همپایی آسانتر و یا سخت تر بوده است، عملکرد کشورها در همپایی نیز متفاوت بوده است. به طوری که فاگربرگ (Fagerberg) بر اساس عملکرد کشورها در همپایی، آنها را به چهار دسته مختلف تقسیم می کند: کشورهای دنباله رو (Fall Behind) کشورهای از دست دهنده حرکت یا پیشرفت (Lose Momentum)، کشورهای پیشرو (Moving Ahead) و کشورهای موفق در همپایی (Catching Up).

بر اساس تحقیقات آبرامویچ (Abramovitz)، این تفاوت در عملکرد، به کمک دو مفهوم تجانس تکنولوژیک (Technological Congruence) و قابلیت اجتماعی (Social Capability) که ارکان ظرفیت جذب (Absorptive Capacity) هستند قابل توضیح است.

تجانس تکنولوژیک اشاره به تجانس/تطابق مشخصه های کشور پیشرو یا پیرو در مواردی چون اندازه بازار، عرضه عامل و ... دارد. قابلیت اجتماعی مربوط به اقدامات و قابلیت های گوناگون کشورهای در حال توسعه، نظیر بهبود تحصیلات و آموزش، زیرساخت و به طور کلی قابلیت های فناورانه (امکاناتR&D ) در راستای همپایی، می شود.

آنچه آبراموویچ پوشش نداده است، موفقیت ها و شکست های حلقه های میان Technological Congruence و Social Capability است. برای بررسی نقاط قوت و ضعف این حلقه ها باید به بررسی عوامل کلیدی نظام ملی نوآوری بپردازیم. این عوامل به طور کلی عبارتند از؛ 

1) سرمایه اجتماعی و انسانی (Social & Human Capital)

2) ظرفیت تحقیق (Research Capacity)

3) عملکرد فناورانه و نوآورانه (Technological Innovative)

4) ظرفیت جذب.

این عوامل در تعامل با یکدیگر به تشکیل یک چرخه رشد تکاملی و ایده آل نوآوری که مبدا آن سرمایه اجتماعی و انسانی، و مقصود آن ارتقای ظرفیت جذب است می انجامد.

نویسنده: حمزه صادقی‌زاده